Modele produkcji a system ERP. Jak dostosować strategię do rynku?

Czego wymagają dziś klienci firm produkcyjnych? Szybkiej realizacji zamówień, personalizacji produktów i konkurencyjnych cen. Aby sprostać tym wymaganiom, przedsiębiorstwa muszą precyzyjnie dobrać model produkcji, który najlepiej odpowiada specyfice ich działalności. Zrozumienie różnic między strategiami Make to Stock (MTS), Assembly to Order (ATO), Make to Order (MTO) i Engineer to Order (ETO) pozwala zoptymalizować procesy i zmaksymalizować zyski. Zwłaszcza wtedy, gdy produkcja wsparta jest zintegrowanym systemem ERP.

Zarządzanie łańcuchem dostaw to skomplikowany proces, wymagający analizy ogromnej ilości danych. Planowanie w ciągle zmieniającym się środowisku wydaje się niemal niemożliwe. Staje się jednak zadaniem wykonalnym, gdy oprze się je na metodzie APICS.

Czym jest APISC? The Association for Operations Management to organizacja, która wyznacza standardy planowania produkcji. Jednocześnie jest to metodologia, która pokazuje, jak od planu strategicznego, poprzez poszczególne plany niższego rzędu przejść do planu wykonawczego. Czyli przekształca strategię biznesową w plan wykonawczy dla firmy. Koncepcja APICS stanowi uniwersalny fundament dla każdego przedsiębiorstwa, niezależnie od specyfiki jego produkcji. APICS definiuje cztery kluczowe poziomy planowania, które muszą być ze sobą zintegrowane, aby zapewnić spójność działań od najwyższego szczebla strategicznego aż po codzienną realizację w hali produkcyjnej.

1. Strategiczne (Long-Range Planning)

Poziom ten dotyczy długofalowych decyzji, obejmujących horyzont 2-5 lat. Obejmuje prognozowanie popytu, decyzje o lokalizacji zakładów, technologii produkcji i ogólnej zdolności produkcyjnej.

2. Taktyczne (Medium-Range Planning)

Na tym poziomie, często określanym jako planowanie sprzedaży i operacji (S&OP), firma równoważy prognozy popytu z dostępnymi zasobami w perspektywie 6-18 miesięcy.

3. Operacyjne (Short-Range Planning)

Jest to szczegółowe planowanie na poziomie tygodniowym lub miesięcznym, w ramach którego oblicza się potrzeby materiałowe (MRP) oraz zdolności produkcyjne (CRP), tworząc konkretne zlecenia.

4. Wykonawcze (Execution)

Ostatni poziom, na którym plan jest realizowany w praktyce. Obejmuje zarządzanie pracą w hali produkcyjnej, kontrolę jakości i bieżące monitorowanie postępów.

Centralne narzędzia APICS (np. MRP, MPS, S&OP) pojawiają się we wszystkich modelach produkcyjnych. Zatem każdy z nich, czy to MTS, czy ATO, MTO i ETO, jest zakorzeniony w tej koncepcji, ale kładzie nacisk na inne jej elementy. Przykładowo, w modelu Make to Stock kluczowe znaczenie ma precyzja planowania taktycznego (S&OP) i operacyjnego (MRP). Wszystko po to, by uniknąć nadmiernych zapasów. Z kolei w Engineer to Order największe wyzwanie leży w zarządzaniu poziomem strategicznym i wykonawczym. Dlaczego? Ponieważ każdy projekt jest unikalny. Współczesny system ERP integruje te wszystkie poziomy i stanowi niezastąpione narzędzie do efektywnego zarządzania produkcją w ramach każdego z modeli.

1. Make to Stock (MTS) – Produkcja na magazyn

Make to Stock (MTS), czyli produkcja na magazyn, to najbardziej tradycyjny model, w którym produkty wytwarza się na podstawie prognoz popytu, a następnie magazynuje – już gotow do wysyłki. Kluczowym celem jest tu skrócenie czasu realizacji zamówienia do minimum, co ma bezpośredni wpływ na zadowolenie klienta.

Charakterystyka i zastosowanie:

• Wytwarzanie produktów standardowych o wysokim, przewidywalnym popycie.
• Główny nacisk na wydajność i skalę produkcji.
• Kluczowe wyzwanie to precyzyjne prognozowanie popytu, aby uniknąć nadmiernych zapasów lub ich braku.
• Typowe branże: spożywcza, chemiczna, odzieżowa (produkcja masowa), elektronika użytkowa.
• Planowanie APICS: głównym narzędziem jest MPS (Master Production Schedule) oparty na prognozie popytu.
• Produkcja jest inicjowana przewidywanym zapotrzebowaniem, a MRP wylicza potrzeby materiałowe.

Jak ERP wspiera MTS? System ERP jest tu niezbędnym narzędziem. Moduł planowania produkcji (MRP) automatycznie generuje zlecenia produkcyjne na podstawie prognoz i bieżących stanów magazynowych. Umożliwia monitorowanie stanów magazynowych w czasie rzeczywistym, co pozwala na szybką reakcję w przypadku nieoczekiwanych zmian popytu.

2. Assembly to Order (ATO) – Montaż na zamówienie

Model Assembly to Order (ATO) jest hybrydą pomiędzy produkcją na magazyn a produkcją na zamówienie. W tym przypadku firma produkuje i magazynuje komponenty oraz podzespoły, a ich finalny montaż odbywa się dopiero po otrzymaniu zamówienia od klienta. Daje to możliwość pewnego stopnia personalizacji produktu bez konieczności długiego oczekiwania.

Charakterystyka i zastosowanie:

• Kluczowe zalety: równowaga między szybkością realizacji a możliwością personalizacji.
• Zarządzanie zapasami koncentruje się na komponentach, a nie na produktach gotowych.
• Typowe branże: przemysł samochodowy (konfiguracja pojazdów), komputery (składanie na zamówienie), meble modułowe.
• Planowanie APICS: komponenty są produkowane/magazynowane wg prognozy (MTS), a finalny montaż odbywa się pod konkretne zamówienie (MTO).
• APICS rekomenduje utrzymywanie w MPS poziomu komponentów/modułów, a nie wyrobów gotowych oraz szybkie planowanie montażu końcowego pod zamówienie (Final Assembly Schedule – FAS).

Jak ERP wspiera ATO? System ERP w modelu ATO musi zarządzać złożoną strukturą produktu (BOM – Bill of Materials). Dzięki konfiguratorowi produktu klient może wybrać pożądane opcje, a system automatycznie generuje listę komponentów do montażu. ERP śledzi dostępność poszczególnych podzespołów i automatycznie rezerwuje je pod konkretne zamówienie.

3. Make to Order (MTO) – Produkcja na zamówienie

Model Make to Order (MTO) polega na produkcji wyrobu dopiero po złożeniu zamówienia przez klienta. Jest to strategia stosowana w przypadku produktów unikalnych lub o niskim, nieregularnym popycie. Firma nie trzyma zapasów gotowych wyrobów.

Charakterystyka i zastosowanie:

• Dłuższy czas realizacji zamówienia, ale pełne dostosowanie do potrzeb klienta.
• Brak ryzyka gromadzenia zapasów gotowych wyrobów.
• Kluczowe wyzwanie to efektywne zarządzanie łańcuchem dostaw i terminami produkcji.
• Typowe branże: przemysł maszynowy, produkcja mebli na wymiar, specjalistyczne urządzenia medyczne.
• APICS zaleca: krótsze planowanie MPS (często MPS obejmuje tylko kluczowe komponenty lub moce produkcyjne). MRP działa bardziej „na żądanie” – materiał jest zamawiany pod konkretne zlecenie.

Jak ERP wspiera MTO? W przypadku MTO system ERP odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu całym cyklem zamówienia – od zapytania ofertowego, przez planowanie produkcji, aż po wysyłkę. Moduły planowania i harmonogramowania (APS) umożliwiają optymalne wykorzystanie zasobów, a moduły kontroli jakości i dokumentacji zapewniają, że każdy etap produkcji jest zgodny z wymaganiami klienta.

4. Engineer to Order (ETO) – Projektowanie na zamówienie

Engineer to Order (ETO) to najbardziej zaawansowany i skomplikowany model, w którym zarówno projektowanie, jak i produkcja produktu są realizowane od podstaw po otrzymaniu zamówienia. Każde zlecenie jest unikalnym projektem, co wymaga ścisłej współpracy z klientem na wszystkich etapach.

Charakterystyka i zastosowanie:

• Krótki lub nieistniejący cykl życia produktu.
• Wysoka personalizacja i złożoność produktu.
• Bardzo długi czas realizacji zamówienia ze względu na etap projektowy.
• Typowe branże: budowa statków, instalacje przemysłowe, budownictwo, zaawansowane maszyny specjalistyczne.
• APICS skupia się na zarządzaniu projektami (PM) i integracji z MRP/ERP w fazie realizacji. Planowanie bardziej przypomina zarządzanie portfelem projektów niż klasyczny MPS.

Jak ERP wspiera ETO? W modelu ETO system ERP musi zintegrować zarządzanie projektem z procesami produkcyjnymi. Kluczowe są moduły zarządzania projektami, które pozwalają na śledzenie postępów, alokację zasobów, zarządzanie budżetem i harmonogramem. System wspiera również inżynierię, pozwalając na tworzenie i zarządzanie dokumentacją techniczną (CAD/CAM) oraz powiązanie jej z procesem produkcyjnym.

Wybór odpowiedniego modelu produkcji jest strategiczną decyzją, która ma bezpośredni wpływ na konkurencyjność firmy. Jednak niezależnie od tego, na jaki model firma się zdecyduje, nowoczesny system ERP dla produkcji, taki jak BPSC ERP, umożliwi efektywne zarządzanie, optymalizację procesów i precyzyjne planowanie.